خانە کتاب كُردی
کتاب «بیستوون»؛ ترجمه‌ی شعر نو جهان به کُرمانجی منتشر شد
برات قوی‌اندام
کتاب «بیستوون» ترجمه‌ی گزیده‌ای از اشعار بیست چهره‌ی شاخص ادبیات جهان به زبان کُردی کُرمانجی توسط «برات قوی‌اندام» به چاپ رسیده و روانه‌ی بازار شد.
در این جلد از بیستوون، گزیده‌ای از اشعار با مضامینی همچون عشق، زندگی، خیال و روابط انسانی از شخصیت هایی از قبیل «آدونیس، آنا آخماتووا، برتولت برشت، چارلز بوکوفسکی، احمد شاملو، فدریکو گارسیا لوکا، ژاک پره‌ور، لطیف هلمت، محمود درویش، میخائیل لرمانتف، ناظم حکمت، نزار قبانی، پابلو نرودا، پل الوار، سُعاد الصباح، شیرکو بیکس، غاده‌السمّان و یانیس ریتسوس به کُرمانجی ترجمه شده‌اند.
شخصیت‌هایی که هر کدام از آنها ستونی محکم چه برای زبان و ادبیات ملت خود و چه برای ادبیات تمام دنیا محسوب می‌شوند. انسان‌هایی که با قلم و واژه‌های خود قرن بیستم را تلطیف‌تر و جهان و خوی سرکش ساکنانش را رامتر نمودند و با حقیقت زندگی آشنا کردند؛ انسان‌هایی که اگر نبودند، چه بسا انسانِ قرن بیستم زندگی دشوارتر و خشنتری را تجربه می‌کرد.
این کتاب با الفبا و رسم‌الخط معمول آرامی (فارسی-عربی) نوشته شده است و مشتمل بر ۲۰۸ صفحه است.
مقدمه¬ی مترجم
لذت ترجمه¬ی یک اثر ادبی و خلق یک تصویر بکر و زیبا با واژه¬ها و عبارات زبان غریبم به حدّی بوده و هست که احساس می¬کنم خود، آن را گفته و یا سروده¬ام. واژه و مفاهیم غبارگرفته¬ای که هر کدام از آنها را از لابلای صحبت عاشقانه¬ی دلداده و دلبری، بی¬تابی دل¬های عاشقی، التماس کودکی، مهر مادری، خروش شادمانه¬ای، نهیب جنگاوری، ناله¬ی فراقی، آه¬ و فغان مظلومی، حادثه¬ی مهیبی، حماسه¬ای تاریخی، آواز دَنگبیژی، «لو»ی لولوچی¬ای، صفحات رمان¬هایی که شاید به تعداد صفحاتش خوانده نشده¬اند، از میان فرهنگ لغتی و از گوشه¬به¬گوشه¬ی ذهن و زبان و زندگی¬ام از کودکی تاکنون بیرون کشیده¬ام، غبارش را گرفته¬ام، صیقل داده¬ام و همچون دانه¬های دُر و یاقوت بر پیراهنی اطلسی دوخته و آن را بر قامت رعنای شعری زیبا پوشانده¬ام.
ترجمه¬ی آثار ادبی از زبان¬های دیگر یکی از راه¬های غنابخشیدن به یک زبان و آشنایی گویشوران آن با ادبیات جهان است. در سالهای اخیر و به موازات فعالیت¬هایم در حوزه¬ی زبان و ادبیات، یکی از موضوعات جذابی که همواره ذهن و قلمم را به خود مشغول داشته است، ترجمه¬ی متون ادبی و از جمله شعر نو به کُرمانجی بوده است. بر این اساس و با توجه به نیاز روزافزون گویشوران زبان کُردی به ویژه کُردیِ کُرمانجی در ایران به منابع مکتوب، تصمیم گرفتم در این مجموعه، گزیده¬ای از اشعار بیست شاعر و نویسنده ی مطرح و تاثیرگذار جهان به ویژه در قرن بیستم را به این زبان ترجمه و در دسترس گویشوران آن قرار دهم. نام-های بزرگی چون «آدونیس، آنا آخماتووا، برتولت برشت، چارلز بوکوفسکی، احمد شاملو، فدریکو گارسیا لوکا، گابریل گارسیا مارکز، ژاک پره¬ور، لطیف هلمت، محمود درویش، میخائیل لرمانتف، ناظم حکمت، نجیب محفوظ، نزار قبانی، پابلو نرودا، پل الوار، سُعاد الصباح، شیرکو بیکس، غاده السمّان و یانیس ریتسوس» که هر کدام از آنها ستونی محکم چه برای زبان و ادبیات ملت خود و چه برای ادبیات تمام دنیا محسوب می¬شوند. انسان¬هایی که با قلم و واژه¬های خود قرن بیستم را تلطیف¬تر و جهان و خوی سرکش ساکنانش را رام¬تر نمودند و با حقیقت زندگی آشنا کردند؛ انسان¬هایی که اگر نبودند، چه بسا انسانِ قرن بیستم زندگی دشوارتر و خشن¬تری را تجربه می¬کرد. بدیهی است انتخاب چند شعر از میان صدها اثر هر یک از این ستون¬های شعر و ادبیات برای ترجمه، کاری بس دشوار است؛ از این رو تصمیم نهایی بر این بود که از میان ده¬ها شعر و متنی که از هر کدام از شخصیت¬های این لیست و در موضوعات مختلف به کُرمانجی برگردانده¬ام، چند شعر را عمدتا با موضوع عشق، روابط انسانی و اجتماعی برگزینم و اگر در آینده فرصتی پیش آید، دیگر اشعار آنها و همچنین اشعار دیگر شاعران را در مجموعه¬های دیگری منتشر کنم.
چرا بیستوون؟
نام «بیستوون» که هم تداعی¬کننده¬ی موضوع عشق است و هم به لحاظ ترکیبی، «بیست ستون» ادبیات قرن «بیستم» را نشان می¬دهد، به پیشنهاد دوست و استاد گرانقدر، «علیرضا سپاهی لائین» و با توجه به موضوع عمده¬ی این اشعار انتخاب شده است.
روند ترجمه و منابع مورد استفاده
اشعار این مجموعه غیر از دو شاعر کُرد از زبان فارسی برگردانده شده¬اند و جهت درک بهتر مخاطبان که ممکن است برخی آشنایی اندکی به زبان نوشتاری داشته باشند، متن فارسی نیز برای هر شعر و اندک نوشته¬های کوتاه درج شده است. ذکر این نکته ضروریست که اشعار فارسی از منابع مختلف چاپ¬شده و غیرچاپ¬شده و ترجمه¬های به¬روزتر انتخاب شده¬اند؛ متونی که توسط مترجمان مختلف و بعضا به واسطه¬ی یک زبان دیگر از زبان اصلی ترجمه شده¬اند. در واقع؛ اساسْ متن فارسی در دسترس به عنوان یک اثر ادبی بوده است. نهایت سعی صورت گرفته است تا نام تمام مترجمان متون فارسی ذکر شود، لیکن در اندک مواردی متاسفانه نامی از مترجم آنها یافت نشده است که در صورت پیداشدن آن در چاپ¬های بعدی ذکر خواهد شد.
زبان مقصد در این ترجمه، «کُردی کُرمانجی» است که زبان بخش اعظم کُردها محسوب می¬شود و بخشی از گویشوران کنونی آن در قلمروی ایران از جمله در شمال خراسان (شامل بخش¬هایی از خراسان رضوی و خراسان شمالی)، شمال ایران (استان گیلان) و بخش¬هایی از خلخال و شمال غرب ایران از ماکو و پلدشت تا ارومیه و برخی نقاط جنوبی¬تر و همچنین به صورت پراکنده در سایر نقاط ساکن¬اند. گرچه با توجه به آشنایی روزافزون گویشوران کُردی میانی و جنوبی با دستورزبان و ساختار کُرمانجی، کم و بیش در میان آنها نیز قابل فهم است. البته این موضوع قابل تعمیم به تمام گویشوران نیست. کمااینکه کُردی میانی (سورانی) و جنوبی و سایر شاخه های خانواده زبان کُردی به ویژه در موضوعات تخصصی همانند شعر برای گویشور عامّ کُرمانج به طور کامل قابل فهم نیست؛ بر هیمن اساس است اشعار شیرکو بیکس و لطیف هلمت در این مجموعه به کُرمانجی برگردانده شده اند.
کُرمانجی محاوره¬ای در خراسان و ایران و کُرمانجی قاعده¬مند و نوشتاری
سعی شده است تا جایی که «انتقال مفهوم» – به عنوان وظیفه¬ی اصلی در ترجمه – و زبان نوشتاری و قاعده¬مند اجازه می¬دهد، بر واژه ها و مفاهیم و اصطلاحات رایج در کُرمانجی خراسان تکیه شود. با این حال؛ خود را از واژه¬ها و اصطلاحات رایج در سایر مناطق و یا نوپدید که ریشه در دل همین زبان دارند، بی نیاز ندیده¬ام. به ویژه اینکه اثر مورد ترجمه بیان شخصی نیست، بلکه متنی امانت در دست مترجم است که باید مفهوم کلی آن را با مناسب¬ترین واژه¬ها، اصطلاحات و عبارات به مخاطب زبان جدید منتقل کند تا حق مطلب ادا شود. فراتر از آن؛ به دلیل نبود زبان نوشتاری (به جزء اندک مکتوبات کلاسیک)، برخی واژه¬ها و مفاهیم در کُرمانجی خراسان به فراموشی سپرده شده¬اند و به جای آنها واژه¬های زبان فارسی و یا غیره استفاده می¬شوند. از این رو؛ به اعتقاد بنده که چندین سال است در زمینه ترجمه و تقریبا در تمامی حیطه-های مختلف ادبیات، داستان، علمی، پزشکی، ورزشی، تاریخی، فیلم نامه، نمایشنامه و غیره به کُرمانجی فعالیت می¬کنم، نوشتن و ترجمه¬ی قاعده¬مند و همه¬فهم به کُرمانجی به عنوان «زبان» صرفا با تکیه بر داشته¬های زبانی محاوره¬ای در یک منطقه خاص اگر نگوییم امکان¬پذیر نیست، کاری بسیار دشوار است و نمی تواند مفهوم را به طور کلی منتقل کند. بویژه آنکه، بیشتر این موضوعات خارج از ذهنیت و تفکر رایج در قالب زبان غیرنوشتاری مرسوم است و نیاز به ایجاد و بکارگیری واژه¬های نو، استفاده از گنجینه¬ی عظیم واژه¬هایی که سال¬هاست ایجاد و متداول شده و واژه¬هایی که به فراموشی سپرده شده¬اند، امری اجتناب¬ناپذیر است. همچنانکه وقتی زبان فارسی کنونی را با فارسی هفتاد هشتاد سال قبل مقایسه می¬کنیم، به انبوه واژگانی بر می¬خوریم که فراخور نیاز ادبیات، علم و غیره ایجاد شده¬اند و امروزه کاملا رایج¬اند و این روندی¬ست که هر زبانی طی نموده است.
رسم¬الخط مورد استفاده
رسم¬الخط مورد استفاده در این مجموعه، رسم¬الخط اصطلاحا «آرامی» است که برای دیگر شاخه¬های زبان کُردی و به صورت اندک برای کُرمانجی نیز به کار می¬رود. بیشتر حروف آن شبیه الفبای فارسی-عربی است، لیکن قواعد خاصی بر آن حاکم است و مهمترین آن اینکه، مصوّت¬ها در این رسم¬الخط بخشی از حروف الفبا هستند و همانند فارسی قابل حذف نیستند. گرچه از سویی رسم¬الخط اختصاصی و علمی برای کُرمانجی لاتینی است و از سوی دیگر رسم¬الخط آرامی نواقصی دارد، لیکن به دلیل برخی مشکلات بر سر راه استفاده از الفبای لاتینی و همچنین آشنایی گویشور عامّ کُرمانجی در ایران با این حروف و گمان بر اینکه امکان ارتباط گویشور با متون نوشته¬شده به این الفبا راحتتر است، این الفبا انتخاب شده است.
برات قوی¬اندام
! هر نوع بازنشر این متن با ذکر منبع «سایت خانه کتاب کُردی” مجاز است.
