خانە کتاب كُردی
به بهانه انتشار رمان «شبان کرمانج ها» اثر عربە شمو
علی پاک سرشت
? ماکسیم گورکی درباره عربه شمو چنین می‌گوید:”مردم کرد به زبان نویسنده خود یعنی عربه شمو صحبت می‌کنند …” #جلادت_بدرخان بنیانگذار الفبای کردی کرمانجی می گوید «اگر زبانی به مرحله رمان‌نویسی برسد، آن زبان دیگر نمی میرد». کردی #کرمانجی به عنوان بخشی از خانواده زبان کردی از قدمت ادبی مکتوب حدود هزار سال برخوردار است. اما این ادبیات برای جامعه فارسی‌خوان ایران تقریبا ناشناخته است. یکی از راههای شناساندن آن ترجمه آثار ادبی از جمله رمان است.
?رمان به دو صورت منظوم و منثور است. #اولین رمان منظوم کردی «مم و زین» احمد خانی است که در قرن هفدهم میلادی نوشته شده است. اولین رمان #منثور کردی نیز «شبان کرمانج ها» اثر عربه شمو در سال ۱۹۳۵ در ارمنستان دوران اتحاد شوروی سابق منتشر شده است.
? یکی از جنبه‌های مهم این اثر این است که اولین رمان به زبان کردی در عمر ٨۳ ساله رمان منثور در ادبیات کردی است. این اثر خیلی زود توجه شرقشناسان را به خود جلب کرد و به زبان‌هایی مانند روسی، فرانسوی، انگلیسی، عربی، ترکی ترجمه شد اما ترجمه فارسی آن خیلی دیر صورت گرفت. به گواه بسیاری از ادیبان کرد این اثر #پرخواننده‌ترین رمان در تاریخ ادبیات کردی در بین کردهاست.
? مروری کوتاه بر رمان:
#قهرمان اصلی رمان فردی آس و پاس، از خانواده‌ای بسیار ندار است که حتی در زمستان نیز در کاهدان روباز زندگی می‌کنند. زندگی آنها با چوپانی بخورنمیر می‌گذرد اما در شهر #قارص در منطقه تحت کنترل روسیه تزاری، خانم معلم مدرسه‌ای روسی از پدرش می خواهد پسر کوچکش نظافتکار مدرسه شود.
?با شور و شوق می پذیرد تا کمک‌حال خانواده شود. مخفیانه و پشت در به درس خانم معلم گوش می‌کند. وقتی خانم معلم به علاقه شدیدش به درس پی می‌برد، اجازه می‌دهد در درس نیز شرکت کند اما پدر او #مخالف می‌کند چون می‌ترسد خانم معلم در قبال آن، پول نظافت مدرسه را ندهد اما خانم معلم هیچ پولی از او دریافت نمی کند بلکه برعکس بیشتر نیز کمک می‌نماید.
?جنگ روس ها و ترکیه عثمانی همه جا را به ناامنی کشانده بود. انقلاب ۱۹۱۷ اکتبر #شوروی آغاز می شود. #داشناک‌های ارمنی نیز به قتل عام #کردها می پردازند. #قهرمان رمان که جوان است زبان‌های روسی، کردی، ترکی، ارمنی را خیلی خوب فراگرفته و به عنوان مترجم وارد ارتش روسیه می شود.
?استعداد و توانایی این فرد خودساخته فرماندهان روس را متعجب می‌کند لذا راه را برای پیشرفت او باز می کنند. در غیاب او و در جنگ و بدبختی، داشناک‌ها #پدرش را می‌کشند و مادرش نیز از #گرسنگی می میرد. او با یک دختر فامیل ازدواج می‌کند اما پدر دختر با گرفتن شیربهایی سنگین سرانجام زیر قول خود می زند و #دختر را به او نمی دهد.
?قهرمان رمان هرگز خستگی نمی شناسد. با تلاش خستگی ناپذیر به پست های مهم دولتی در ارمنستان می رسد. به دستور #استالین به مدت #هفده سال در سیبری زندانی می‌شود اما هرگز تسلیم نمی شود. او همچنان می نویسد و نویسنده‌ای خیلی مشهور می شود…
〽 در این رمان، قدرت #اراده برای رسیدن به موفقیت در عمل به خواننده ذوق و شوق خاصی می دهد. رمانی است که خواننده را تا پایان #رها نمی کند.
? #عربه_شمو چهار رمان(شبان کرمانج، دم دم ، ژیانا بەختەوەر، هوپو)، چند نمایشنامه و داستان(حکایەتێن گەلێ کورد، کوردێن ئەلەگەزێ) نیز نوشته است. به‌جز «شبان کرمانج ها» هیچ یک از آثار او تاکنون به فارسی ترجمه نشده اند. وی در سال ۱۹۷٨ در #ارمنستان فوت کرد.
?این اثر با ترجمه #ناهید_اکبرزاده توسط نشر #پنویس با قیمت ۱۷۰۰۰ تومان راهی بازار نشر شد.
کتابی بسیار زیبا و سر شار از هیجان است . این کتاب علاوه بر جذابیتی که دارد ظلم و ستمی که در ظول تاریخ به کورد ها شده است را نیز به شکلی بسیار زیبا مجسم می کند . توصیه می کنم حتما بخوانید .